Azerbaycan-İsrail arası diplomatik temaslar

Eldar Hasanoğlu, Azerbaycan-İsrail arasında son dönemde artan diplomatik temasların önemini AA Analiz için 3 soruda kaleme aldı.

İlişkilerin geçmişi nereye dayanıyor?30 Mayıs 2023 tarihinde İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog Azerbaycan’ı ziyaret etti ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile görüştü. Bu ziyaret, Kasım 2020’de zaferle sonuçlanan 2. Karabağ Savaşı’nın ardından iki ülke arasında ivme kazanan ilişkilerin ve diplomatik gelişmelerin, özellikle de 2023’ün başından itibaren yoğun ziyaret trafiğinin zirve noktası olarak değerlendirilebilir. Azerbaycan ve İsrail arasındaki güvenlik, askeri, sağlık, eğitim, ticaret, teknoloji, turizm, ulaşım ve haberleşme, tarım ve hayvancılık gibi alanlarda sıkı işbirliğinin yanı sıra her iki tarafı birleştiren nokta, İran kaynaklı olası tehlikelerle baş etme politikası.

İsrail 1991’de bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan’ı ilk tanıyan ülkelerden biriydi. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 1992’de başladı, 1993’te İsrail Bakü’de büyükelçilik açtı. Buna karşılık, Azerbaycan hem İslam İşbirliği Teşkilatı üyesi bazı ülkelerle hem de İran ile ilişkilerinde gözettiği denge politikası dolayısıyla İsrail’de büyükelçilik açmamış, ilişkileri alternatif yöntemler üzerinden sürdürmeyi tercih etmişti. Ancak bu durum ilişkilerin gelişmesine engel olmadığı gibi her iki tarafın birbirinden sağladıkları çıkarlar dolayısıyla giderek daha da perçinlendi. Tarafları birbirine yakınlaştıran sadece ekonomik ve sosyal etkenler olmayıp en önemli faktör karşılıklı stratejik çıkarlar oldu. Ermenistan’a karşı savaş sırasında kullanmak için gelişmiş askeri teknolojilerin temini; Rusya’nın bölgedeki hegemonyasını dengelemek için Batı’daki etkin Yahudi lobisinin gücünden faydalanma gibi etkenler İsrail’i Azerbaycan için elverişli konuma getirdi. Buna karşılık, Azerbaycan’ın zengin enerji kaynaklarına sahip olması ve İran’ın komşusu olması hasebiyle jeopolitik konumu onu İsrail için vazgeçilmez bir ülke konumuna getirdi.

Karabağ zaferinde İsrail’in Azerbaycan’a desteği, ayrıca İran’ın hem savaş sırasında hem de sonraki süreçte Ermenistan’a destekten geri durmaması ve Azerbaycan’a yönelik çeşitli saldırgan söylem ve eylemleri İsrail ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin daha da yakınlaşması için ortam oluşturdu. Aliyev dış politikada dengeleri maharetle gözeterek bu süreçte İsrail’in Türkiye ile ilişkilerinin “limoni” olduğunu göz önüne aldı ve temkinli davrandı. Aliyev önce Türkiye ve İsrail’i barıştırmak için mükerrer girişimde bulundu. İlişkilerin normalleşme seyrine girmesiyle Azerbaycan ile İsrail arasında ilişkiler de ciddi ivme kazandı. 30 yıldır İsrail’de resmi temsilcilik açmayan Azerbaycan Tel Aviv’de Temmuz 2021’de Ticaret Ataşeliği ve Mart 2022’de Turizm Ofisi açtı. Azerbaycan’ın Türkiye ve İsrail ile yakın ilişkilerini sindiremeyen İran’ın, gözdağı vermek amacıyla Ermenistan/Kafan’da başkonsolosluk açmasının ardından Azerbaycan Ekim 2022’de İsrail’de büyükelçilik açma kararı aldı. Mart 2023’te Azerbaycan Büyükelçisi İsrail’de göreve başladı.

Azerbaycan-İsrail arası ziyaretler neyi hedefliyor?2023 ile iki ülke arasında ziyaret trafiği yoğunlaştı. Mart ayının başlarında İsrail İstihbarat Bakanı Gila Gamliel Bakü’yü ziyaret etti. Ay sonunda Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov büyükelçiliğin açılış törenine katılmak için İsrail’e gitti. Nisan ayında ise İsrail Dışişleri Bakanı Eli Cohen Azerbaycan’ı ziyaret etti. Bunlar dışında bazı üst düzey görüşmeler de gerçekleşti. Bu ziyaretler sırasında gündem konuları ve imzalanan anlaşmalar basınla da paylaşıldı. Altyapı oluşturmaya yönelik bu ziyaretler, Herzog’un ziyaretiyle zirve noktasına ulaştı. Ziyaretin amacının iki ülke arasındaki işbirliği ve ilişkileri daha da geliştirmeyi, çeşitlendirmeyi, stratejik bağları güçlendirmeyi hedeflediği ifade edildi.

Devlet yetkilileri ve Bakü’deki bir Yahudi okulunun öğrencileri tarafından karşılanan Herzog, Aliyev tarafından kabul edildi. İkili önce birebir görüştü, daha sonra her iki taraftan heyetlerin katılımı sağlandı. Görüşmede iki ülke arasında sağlık ve tıp eğitimi alanlarında 2023-2028 yılları arasında geliştirilmesi hedeflenen işbirliği üzerine mutabakat imzalandı. İsrail’in kuruluşunun 75. yıl dönümü dolayısıyla düzenlenen törene katılımının ardından 31 Mayıs’ta Herzog İsrail’e döndü.

Görüşmenin gündem konularıyla ilgili yapılan resmi açıklamalarda İran ile ilgili gündeme işaret edilmese de her iki ülkenin İran ile ilişkilerindeki sorunlar nedeniyle bu konunun es geçildiği düşünülemez. Nitekim Herzog seyahat öncesi sabah saatlerinde yaptığı sosyal medya paylaşımında Azerbaycan’ın Şii mezhepli bir ülke olduğunu vurgulamakla konuya gönderme yaptı. Yine Bakü’ye varınca havaalanında yaptığı açıklamada, Azerbaycan’ı önemli ve kilit bir ülke olarak niteleyerek tüm tarihi ve sosyal bağların ötesinde İran’ın komşusu olduğunu vurguladı ve İran’ın bölgede barış ve istikrarı bozan faaliyetler yürüttüğünü ve Aliyev ile görüşmesinde bölgede barış ve güvenliğin sağlanması konusunda fikir alışverişinde bulunacağını ifade etti. Bu söylemler, ikili görüşmenin ana gündem maddelerinden birinin İran olduğunu akıllara getiriyor. Herzog’un bu konuda Aliyev’den bazı isteklerde bulunmuş olması doğal olsa da Aliyev’in bu isteklere bakışının bölgede son yıllarda oluşan jeopolitik dengeler doğrultusunda şekilleneceği ifade edilmeli.

Ziyaretlerin Azerbaycan-İran ilişkilerine etkisi ne olur?Konuyla ilgili daha önceki tecrübeler, Aliyev’in bölgesel hassas dengeleri gözettiğini ve kendi ülkesinin yakın ve uzak vadede çıkarlarını esas aldığını ortaya koyuyor. Azerbaycan’ın İran karşıtı faaliyetlerde bulunmak için İsrail’e çeşitli imkanlar sağladığına yönelik İran basınında yıllardır yer alan ithamlar, her defasında Azerbaycan tarafından kesin bir dille reddedildi. Bu konuda en ufak bir kanıtın bulunmadığı için asılsız ve baskı amaçlı olduğu vurgulandı.

2023’te benzer iddialar İsrail muhalif basınında da gündeme getirildi. Azerbaycan’ın askeri operasyonlarda kullanmak üzere İsrail’e havaalanı açmaya hazırlandığı ve Mossad’a İran’ı izlemek için ileri şube kurma izni verdiği içerikli bilgiler yayımlandı. Azerbaycan’ın İsrail Büyükelçisi bu iddiaları kesin bir dille yalanladı ve İran’a karşı saldırıda Azerbaycan’ın İsrail’e topraklarını kullanma izni vermeyeceğini net bir şekilde ifade etti. Bunun öncesinde ve sonrasında da Azerbaycan yönetimi diğer ülkelerle münakaşalarda taraf olmayacağını ve olası saldırılarda asla kendi topraklarını kullandırmayacağını defalarca vurguladı. Bölge jeopolitiği ve konjonktürünü iyi değerlendiren Azerbaycan’ın bu tutumunun ilkeli olduğu, dış politika belirlerken konuları kapsamlı perspektiften ele alarak hassas davrandığı ve güvenilir bir ortak olduğu söylenebilir.

[Doç. Dr. Eldar Hasanoğlu, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesinde öğretim üyesidir.]

Makalelerdeki fikirler, yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editöryal politikasını yansıtmayabilir.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

slotbar
superbahis
timebet
tipobet
tumbet
vdcasino
vevobahis
bahiscom
casibom giriş
lidyabet giriş
lidyabet
jojobet
betmarlo giriş
marsbahis giriş
betcup giriş
bets10
Asyabahis
betmoon
betnano
limanbet
dinamobet
1xbet
nakitbahis
ngsbahis
bahigo
onwin
paribahis
perabet
piabet
pinup
pulibet
redwin
sahabet
bahigo
perabet
ngsbahis
onwin
bahiscom
paribahis
belugabahis
tipobet
piabet
pulibet
sahabet
bahigo
limanbet
makrobet
mariobet
meritking
mobilbahis
mostbet
cratosslot
sekabet
dinamobet
bahigo
perabet
ngsbahis
onwin
bahiscom
paribahis
belugabahis
tipobet
bahigo
onwin
bahigo
betcup
matbet
mariobet
mariobet
setrabet giriş
supertotobet giriş
tarafbet giriş
tipobet giriş
tulipbet giriş
tümbet giriş
vdcasino giriş
winxbet giriş
betpark
betroad
bets10
bettilt
betvole
casibom
casinomaxi
casinoper
dinamobet
grandpashabet
goldenbahis
holiganbet
hovardabet
imajbet
interbahis
jojobet
asyabahis
bahsegel giriş
bahsegel giriş
casibom giriş
betvole
casibom
bets10
casinomaxi
casinomaxi
casinoper
cratosslot
dinamobet
dumanbet
grandpashabet
betvole
casibom
bets10
casinomaxi
casinomaxi
casinoper
cratosslot
dinamobet
dumanbet
grandpashabet
superbetin
sekabet giriş
Deneme bonusu
avcılar escort
esenyurt escort
bahçeşehir escort
beylikdüzü escort
bakırköy escort
halkalı escort
şirinevler escort
şişli escort
istanbul escort
esenyurt escort
avcılar escort
tuzla escort
tarafbet
betist giriş
showbet
xslot giriş
favorislot
barn festival
pragmatic slot oyunları
radissonbet
egt oyna
betmarlo
floating dragon oyna
bonus hunt" rel="dofollow">bonus hunt">bonus hunt
aresbet
tombala oyna
wild wild riches oyna
betibom
dog house megaways
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
wild west gold oyna
markaj giriş
trwin giriş
altıncasino
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
sugar rush oyna
hiperwin
sweet bonanza oyna
diyarbet
diyarbet
mrbahis
favorislot
markaj giriş
trwin
big bass bonanza oyna
gates of olympus oyna
egt oyna
favorislot
markaj giriş
trwin
betingo
bahisbudur
casi pol
casipol giriş
casipol giriş
casipol
casipol
romabet
mrbahis
casipol şikayetvar
casipol giriş
casipol twitter
casipol şikayet
casipol
casipol güncel giriş
casipol güncel
casipol giriş
casipol girişi
Deneme bonusu veren siteler
Deneme bonusu veren siteler
erzurum escort
Casino Siteleri
romabet
matadorbet
markajbet
asyabahis
slotbar
xslot
rexbet
romabet
sahabet
savoybetting
savoybetting
sekabet
setrabet
tipobet tarafbet sekabet süperbetin süpertotobet tulipbet tümbet vdcasino onwin onbahis oleybet norabahis neyine giriş
Pendik Escort
venüsbet
winxbet
orisbet
padişahbet
palacebet
paribahis
parmabet
perabet
piabet
pinup
polobet
pusulabet
redwin giriş
kordonbet
ultrabet
kralbet
ligobet
Deneme bonusu
tuzla escort
avcılar escort
esenyurt escort
bahçeşehir escort
beylikdüzü escort
bakırköy escort
halkalı escort
şirinevler escort
şişli escort
istanbul escort
esenyurt escort
avcılar escort
Pendik Escort
Deneme bonusu veren siteler
Deneme bonusu veren siteler
erzurum escort
Casino Siteleri
romabet
matadorbet
ultrabet
tarafbet
betist giriş
showbet
xslot giriş
favorislot
barn festival
pragmatic slot oyunları
radissonbet
egt oyna
betmarlo
floating dragon oyna
bonus hunt" rel="dofollow">bonus hunt">bonus hunt
aresbet
tombala oyna
wild wild riches oyna
betibom
dog house megaways
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
wild west gold oyna
markaj giriş
trwin giriş
altıncasino
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
diyarbet
sugar rush oyna
hiperwin
sweet bonanza oyna
diyarbet
diyarbet
mrbahis
favorislot
markaj giriş
trwin
big bass bonanza oyna
gates of olympus oyna
egt oyna
favorislot
markaj giriş
trwin
betingo
bahisbudur
casi pol
casipol giriş
casipol giriş
casipol
casipol
romabet
mrbahis
casipol şikayetvar
casipol giriş
casipol twitter
casipol şikayet
casipol
casipol güncel giriş
casipol güncel
casipol giriş
casipol girişi
matadorbet
matbet
milanobet
milosbet
mobilbahis
mostbet
mrbahis
nakitbahis
extrabet
favoribahis
favorisen
gobahis
gorabet
grandpashabet
hilbet
ikimisli
imajbet
intobet
jasminbet
jetbahis
jojobet
klasbahis
betorspin
betpark
betpas
betper
betroad
betsat
bettilt
betturkey
betvole
casibom
casinovale
celtabet
dinamobet
discountcasino
dumanbet
elexbet
elitbahis